1735
Αρχικά ζούσε σε ένα σπήλαιο της κοιλάδας του όρους αυτού ένας αναχωρητής, ο πατήρ Νεόφυτος, αρχαίος άγιος της Κύπρου, ο οποίος είχε ένα μικρό ναό εκεί σε σπήλαιο, το οποίο έχει διασωθεί μέχρι τις ημέρες μας στη δυτική πλευρά της μονής.
Υπάρχει επίσης πλησίον της καθίζησης το σπήλαιο του αγίου Νεοφύτου, όπως μια φωλιά χελιδονιού. Υπάρχει επίσης ένας πολύ μικρός ναός αφιερωμένος στον ιερό αυτό άνδρα*, κατάγραφος τοιχογραφιών, που προκαλούν συγκίνηση στον κάθε ευσεβή προσκυνητή.
*ο ναΐσκος μέσα στο σπήλαιο είναι αφιερωμένος στον Τίμιο Σταυρό
Νεόφυτος εὐτελὴς μοναχὸς
πρεσβύτερος καὶ ἔγκλειστος
ὁ Τιμιοσταυρίτης
τῆς τυπικῆς μου διαθήκης
οἰκείᾳ χειρὶ προέταξα.
«Πενταετοῦς δὲ χρόνου παρῳχηκότος διηγέρθην καὶ πρὸς τιμίου ξύλου ζήτησιν ἐργωδῶς· καί, ὡς ἐν πᾶσιν, ἀληθεύσας καὶ ἐν τούτῳ ὁ εἰπὼν ὅτι “ὁ αἰτῶν λαμβάνει καὶ ὁ ζητῶν εὑρίσκει”, εὗρον ἤδη κἀγὼ τὸ ζητούμενον. Εἶτα καὶ μετά τινα χρόνον τὸ νοερόν μου καὶ ἀνάξιον οὖς μελισταγοῦς τινος ξένης καὶ ἀσυνήθους ἀκήκοε φωνῆς λεγούσης ἐκ τρίτου· Μνήσθητι, δηλονότι τὸ προχρηματισθέν σοι ἐπάγγελμα ἐν τῇ ἐρήμῳ, ὅτι ἐν ἑτέρῳ τόπῳ μετάβηθι, ἐν ᾧ καὶ ὁ βασιλεὺς κατελθὼν ἐκεῖσε τυπώσει ψωμίον. Εἰσὶ δὲ σὺν τούτῳ καὶ ἄλλα τινά, ἀλλὰ τίς χρεία φάναι κἀκεῖνα; τάχα γὰρ κἂν ἐμοὶ ἐντεῦθεν καθορᾶται εὐήθεια, ἀλλ’ εἰς δόξαν Θεοῦ ἔστωσαν. Καὶ αὖθις μετὰ χρόνους ὀλιγοστοὺς διά τινος ὄψεως ἐδόκουν ἀνέρχεσθαι τὸ ὄρος τοῦ Ὀλύμπου, τὸ κατέναντι Λευκάρων, πόλεως Ἀμαθούντων, πατρίδος ἡμεδαπῆς, εἰς προσκύνησιν δῆθεν τοῦ σταυροῦ τοῦ Χριστοῦ, καὶ ἰδοὺ φωνὴ λέγουσα πρός με· Μετὰ πεντήκοντα ἡμέρας, καὶ αὖθις ἐκ δευτέρου· Μετὰ ἑξήκοντα ἡμέρας. Ἡ δὲ ἀπόβασις τοῦ ῥήματος τούτου ἔτι ἄδηλος καθορᾶται».
Άγιος Νεόφυτος Έγκλειστος, Τυπικὴ Διαθήκη,
έκδ. Ι. Ε. Στεφανή, Ἁγίου Νεοφύτου τοῦ Ἐγκλείστου, Συγγράμματα, τόμος 2, Πάφος 1998,
σσ. 33-34.
«Ο ίδιος ο άγιος ονόμασε μέρη της Εγκλείστρας με ονόματα που παραπέμπουν άμεσα σε ιεροσολυμιτικά προσκυνήματα-μαρτύρια: Τίμιος Σταυρός και Νέα Σιών, συγκροτούν θεμελιώδη τμήματα του ασκητηρίου του. Αυτός καθαυτός ο υπόσκαφος τύπος της Εγκλείστρας ανάγεται σε παλαιστινιακά πρότυπα. Είναι επίσης αξιομνημόνευτη η ιδιότυπη διαμόρφωση την ανατολική πλευρά του (σημερινού) κυρίως ναού με εκβάθυνση για την τοποθέτηση του τεμαχίου του Τιμίου Ξύλου, που απέκτησε ο άγιος μετά από επίμονη αναζήτηση».
Δ. Δ. Τριανταφυλλόπουλος, «Άγιοι Τόποι και Εγκλείστρα», στο: Πρακτικά Α΄ Διεθνούς Συνεδρίου Άγιος Νεόφυτος ο Έγκλειστος, Ιστορία – Θεολογία – Πολιτισμός, Πάφος 2010, σσ. 821-822.
