ΕΞΗΓΗΣΙΣ
τῆς γλυκείας χώρας Κύπρου, ἡ ποία λέγεται
Κρόνακα τουτἔστιν Χρονικ(όν)
§4.-Ὅνταν ἐστράφην ὁ μέγας Κωνσταντῖνος ἀπὲ τὴν εἰδωλολατρείαν εἰς τὴν πίστιν τοῦ Χριστοῦ μὲ ὅσους εῖχεν εἰς τὴν Ρώμην, τότε ἐπῆρεν ὁρισμὸν ἡ ἁγία δέσποινα Ἑλένη ἡ μητέρα του ἀπὲ τὸν υἱόν της νὰ πάγῃ νὰ γυρεύσῃ τὸν τίμιον σταυρὸν εἰς τὸ Ἱεροσόλυμα· καὶ ἦρτεν πρὸς τὴν ἀνατολήν, καὶ ἦρτεν εἰς τὴν Κύπρον, καὶ ἐπέζευσεν πρὸς τὴν Λεμεσὸν καὶ ηὗρεν τὸ νησσὶν ἔρημον, καὶ πολλὰ ἐπικράνθη θωρῶντα τὸ τόσον ὄμορφον νησσὶν καὶ ἦτον ἔρημον.
§5.-Καὶ μοναῦτα ἐμίσευσεν καὶ ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἱερουσαλήμ, καὶ μὲ μέγαν κόπον καὶ πολλὴν ἔξοδον καὶ φοβερίσματα, καὶ ηὗρεν τὸν τίμιον σταυρὸν καὶ τοὺς ἄλλους βʹ σταυροὺς τοὺς λῃστές, καὶ τὰ καρφία καὶ τὸν στέφανον τὸν ἀκάνθινον καὶ λϚʹ σταλαματίες αἶμαν, ὅπου ἔσταξεν ἀπὲ τὸ αἷμαν τοῦ Κυρίου καὶ ἔππεσεν εἰς ἕναν παννίν· τὸ ποῖον εἶνε πολλὰ μακρύν, ἂς σᾶς ξηγηθῶ τὰ πράματα καταληπτῶς, ἀμμὲ εὑρίσκεται γραμμένον πολλὰ πλατεῖα εἰς τὸ βιβλίον τὸ ἔγραψεν ὁ ἅγιος Κυριακὸς πῶς εὑρέθη ὁ τίμιος σταυρός, καὶ πῶς ἀγρώνισεν τοῦ Χριστοῦ ἀπὲ τοὺς ληστάδας, καὶ ποῖος τοῦ καλοῦ λῃστοῦ καὶ ποῖος τοῦ πονηροῦ. Ἡ ποία ἁγία δέσποινα Ἑλένη θωρῶντα, ἐθαυμάστην καὶ ἐποῖκεν καὶ ᾿κτίσαν πολλὲς ἐκκλησίες εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ ἐπὶ ὀνόματος τοῦ θεοῦ τοῦ ζῶντος καὶ τοῦ ζωοποιοῦ σταυροῦ, ἀπὸ γῆς, καὶ ἐτελείωσέν τες, καὶ ἄλλες ἀφῆκεν χρυσίον καὶ ἐτελείωσάν τες.
§6.-Ἤξευρε καὶ τοῦτον, ὅτι ὅσον ἐπῆγεν εἰς τὴν Ἱερουσαλὴμ ὥρισεν τοὺς ἄρχοντες, ὅτι ἀπὸ τὴν Ἵερουσαλὴμ εἰς τὴν Κωνσταντινόπολιν νὰ κτίσουν πύργους ν᾿ ἀποσκεπάζῃ ἕνας τὸν ἄλλον καὶ νἄχῃ ἀνθρώπους ἀποὺ πάνω νὰ θωροῦν ᾿μέραν καὶ νύκταν, καὶ νἆνε ὅτοιμοι ὅσο νὰ ᾿δοῦν λαμπρὸν ἢ καπνὸν εἰς τὴν Ἵερουσαλήμ, ὅτοιμα νὰ ποίσῃ πασαεῖς, ὅτι τὸ νὰ βρεθῇ ὁ τίμιος σταυρὸς νὰ ὑψωθῇ νὰ γινῇ φανὸς ἀποὺ πύργον εἰς πύργον, νὰ μάθῃ ὁ βασιλεὺς τὴν ἡμέραν ὅπου ναὔρῃ ἡ μητέρα του τὸν τίμιον σταυρόν· καὶ ἤτζου ἐγίνετον μὲ τούτην τὴν στράταν· τὴν ὥραν ὅπου ἡ μακαρία Ἑλένη ηὗρεν τὸν τίμιον σταυρόν, ἐκείνην τὴν ὥραν ἔμαθέν το ὁ υἱός της ο βασιλεύς. Τώρα νὰ στραφοῦμεν εἰς τὴν ἁγίαν Ἑλένην.
§7.-Καὶ ὅνταν ἡ ἁγία Ἑλένη ηὗρεν τὸν τίμιον σταυρὸν καὶ ἔμαθεν ἀπὲ τὸ θαῦμαν τοῦ σταυροῦ, ἐπῆρεν τὸ ὑποπόδιον ὅπου ἐκαρφῶσαν τοὺς ἁγίους πόδας, καὶ ἔσκισέν το εἰς γʹ καὶ ἐποῖκεν δʹ σανιδία ἀποὺ τὰ ποῖα ἔβγαλεν ιϚʹ γωνίες, ἀποὺ πᾶσα σανίδιν δʹ κομματία, καὶ ἐμεῖναν δʹ σταυροί. Τὸν δὲ σταυρὸν τοῦ Χριστοῦ ἀφῆκεν τον εἰς τὰ ἅγια τῶν ἁγίων μὲ πολλὺν χρυσίον καὶ μαργαριτάριν, καὶ πέτρες. Τἄπισα ἐξήλωσεν τοὺ(ς) σταυροὺς τῶν λῃστῶν καὶ ἔβαλεν τὸ μακρύσιν τοῦ καλοῦ μὲ τὸ κοντόσιν τοῦ πονηροῦ, καὶ ἐποῖκεν ἕναν· τὸ ὁμοῖον καὶ τὸ μακρύσιν τοῦ πονηροῦ μὲ τὸ κοντῆσιν τοῦ καλοῦ, καὶ ἐποῖκεν τους βʹ σταυρούς. Ἐπειδὴ ἐποῖκαν ἀντάμα τόσον καιρὸν χρόνους τθʹ δὲν ἦτον δίκαιον νὰ ρίψουν τοῦ πονηροῦ· ἐπῆρεν τους μιτά της νὰ τοὺς ἰδῇ ὁ υἱός της τὸ μάκρος καὶ τὸ πλάτος, ὅτι ὅλοι ἧτον εἰς ἕναν ἄξαμον· καὶ τοὺς βʹ σταυροὺς τοὺς μονοκόμματους καὶ τὰ ιϚʹ σανιδία καὶ τὰ καρφία καὶ τὸν στέφανον ἔβαλέν τα εἰς τὸ σεντούκιν, μὲ τοὺς βʹ σταυροὺς εἰς τὸ κάτεργον, καὶ ἐνέβην
